گردبادهای مرگبار آمریکا از کجا می آیند

گردباد عظیمی که روز دوشنبه شهر مور در حومه اوکلاهما سیتی را تخریب کرد تازه ترین قلم تیره در فهرست مرگبارترین گردبادهای آمریکاست.

این رویداد یادآور گردباد بی سابقه دیگری است که در سال ۱۹۹۹ درست همین ناحیه را دستخوش بحران کرد. در جریان توفان بادهایی به سرعت ۵۰۰ کیلومتر در ساعت وزید.گردبادها هولناک ترین نمونه های آب و هوای شدید هستند؛ ترکیبی از ظرفیت فوق العاده تخریب و غیرقابل پیش بینی بودن.این گردبادها (به اصطلاح انگلیسی تورنادو) کم و بیش در همان شرایطی پدید می آیند که باعث توفان های بسیار بزرگ رعد و برق زا می شود.جغرافیا و اقلیم شناسی بخش مرکزی آمریکا زمینه را برای چنین شرایطی را با تناوب خیلی زیاد فراهم می کند؛ سه چهارم گردبادهایی که در زمین اتفاق می افتد در آمریکای شمالی است.کسر خیلی بزرگی از آنها در مرکز این کشور که به "دالان گردباد" معروف است روی می دهد.این ناحیه البته مرزهای کاملا مشخصی ندارد؛ ایالت تگزاس به طور متوسط شاهد بیشترین موارد گردباد است، اما کانزاس که بالاتر از تگزاس است شاهد توفان های ویرانگرتر است.به زبان ساده، هوای گرم و مرطوب که از خلیج مکزیک می آید با هوای سرد و خشکی که از رشته کوه های راکی نشات می گیرد برخورد می کند و با هوای غالب بر شرق مخلوط می شود. این شرایط اغلب باعث ایجاد توفان های رعد و برق زا می شود.تاد لین از دانشگاه ملبورن استرالیا می گوید قوی ترین آنها به زایش گردبادها منجر می شود.با این حال، روشن نیست که چه شرایطی در داخل این شدیدترین توفان ها باعث ایجاد قوی ترین و مخرب ترین گردبادها می شود.شدت این توفان ها در مقیاس "فوجیتای پیشرفته" از صفر تا پنج تقسیم بندی می شود که پنج قوی ترین است. شدت توفانی که در مور در حاشیه اوکلاهما سیتی روی داد در این مقیاس ۵ بود.اما قدرت تخریب گردباد به اندازه و ابعاد آن بستگی دارد و اینکه برای چه مدتی با زمین در تماس می ماند که در صورت پرجمعیت بودن می تواند جان مردم را تهدید کند.رید تیمر کارشناس هوا در اوکلاهما می گوید حتی این تخریب هم در زمین یکسان نیست.

او می گوید: "در یک و نیم، دو کیلومتر داخل گردباد هم گردبادهای کوچک مکنده وجود دارد. به همین دلیل است که یک خانه کاملا ویران می شود طوری که فقط پی آن باقی می ماند درحالی که خانه کناری کمتر آسیب دیده است."

گردباد دوشنبه اوکلاهما حداقل 24 کشته به جا گذاشت

مطالعه داده های جمع آوری شده طی سالیان گذشته نشان می دهد که وقوع گردباد تابع الگوهای خاصی است.

گردباد روز دوشنبه در جریان نقطه اوج سالانه فعالیت گردبادی در منطقه روی داد؛ به گفته سازمان ملی علوم اقیانوسی و جوی آمریکا، وقوع گردباد در ۳۰ سال اخیر در ماه های مه و ژوئن اوج گرفته است.

جالب اینکه این گردبادها بیشتر در ساعات مشخص روز روی می دهند، معمولا در ساعات دیروقت بعد از ظهر (گردباد دوشنبه حدود ساعت سه بعد از ظهر اتفاق افتاد).در سال های اخیر گردبادهای بیشتری ثبت شده که عمدتا به دلیل گزارشگری بهتر و عبور تعداد بیشتری از آنها از نواحی پرجمعیت تر است.با این حال هیچ نشانه ای وجود ندارد از اینکه شمار گردبادها با گذر زمان در حال بیشتر شدن است. درحالی که ۲۰۱۱ شاهد بیشترین شمار توفان های قوی تر از یک در مقیاس "فوجیتای پیشرفته" از زمان شروع ثبت رکوردها در سال ۱۹۵۴ بود، شمار وقوع آنها در ۲۰۱۲ یکی از کمترین ها بود.شمار متوسط تلفات ناشی از گردباد از ۱۹۲۵ تاکنون به طور مستمر کاهش یافته است. تا پیش از توفان پنجشنبه، فقط یکی از ۲۵ مورد از مرگبارترین این گردبادها در ۵۸ سال گذشته اتفاق افتاده بود.علت اصلی آن هم مقررات سخت تر در ساختمان سازی و ایجاد سیستم های پیشرفته اخطار در نواحی آسیب پذیر است.در حادثه روز دوشنبه سازمان هواشناسی اوکلاهما ۱۶ دقیقه پیش از توفان به ساکنان اخطار داد.

اما این اخطارها نمی تواند به دقت بگوید که گردباد دقیقا در کجا به سطح خواهد رسید.